Wat maakt het werkproces van een kunstenaar anders dan dat van een commercieel gerichte creatieveling? We leggen het uit door te kijken naar de fases waarin een kunstwerk tot stand komt.
Het werkproces van een kunstenaar
Een kunstenaar creëert omdat hij/zij bepaalde ideeën, denkbeelden of kijk op de wereld tot uitdrukking wil brengen. Hij/zij speelt niet in op behoeftes en doelgroepen en houdt geen rekening met commerciële belangen. De kunstenaar creëert vanuit eigen innerlijke overtuiging en behoefte. Deze autonome, onafhankelijke werkwijze doet creativiteit floreren. Ook als het voor commerciële doeleinden wordt toegepast.
Strategy - lay out the canvas
Het werkproces van een kunstenaar begint meestal met een innerlijke drang om zich te uiten. Om idealen vorm te geven, vragen te onderzoeken of om te experimenteren met materialen en vaardigheden. Hij/zij creëert niet voor een doelgroep, maar voor zichzelf. De eerste stap naar creatie is in wezen een uitgebreid innerlijk denkproces, gevolgd door onderzoek en oriëntatie op het gekozen onderwerp. De uitkomst van het denkproces is vaak een concept; de rode draad, de boodschap, het thema of het doel van de werken. Zo bepaalt de kunstenaar zijn speelveld en strategie.
Design - sketching the contours
In de design fase gaat het onderzoek door, maar focust het zich op de vorm waarin het concept gegoten wordt. Dat hangt natuurlijk samen met het medium van de kunstenaar. We denken al snel aan traditionele beeldende kunst als schilderijen, beelden of fotografie, maar een performance, film of virtual reality kan natuurlijk net zo goed. Experimenteren staat voorop. Vrij bewegen zonder beperkingen en reserves. De kunstenaar durft het onverwachte toe te laten én te omarmen. En juist dat is een belangrijke voorwaarde voor originele ideeën
Create-crafting the work
Na de voorgaande fases is het duidelijk waarom de kunstenaar het werk wil maken, hoe, en met welke materialen en boodschap. Herken je de Why-How-What van Sinek? Daarna kan het echte maakwerk beginnen. Het kunstwerk krijgt zijn definitieve vorm
Express – show, share & sell
De eerste expositie van het werk is een spannend moment. Het publiek en de media krijgen het kunstwerk voor het eerst te zien. Hoe zullen ze er op reageren? Valt het in de smaak? Komt de boodschap over zoals de kunstenaar deze bedoeld had? En wordt het werk verkocht? Kunstenaars werken meestal samen met galeries die de expositie organiseren. En de promotie eromheen verzorgen. Afhankelijk van de kunstenaar en het soort kunstwerk kunnen promotieactiviteiten variëren van aankondigingen in de krant tot guerrilla marketing acties. Ook belangrijk is het verhaal over de tentoonstelling. Hoe geef je dit verhaal vorm? Hoeveel vertel je en wat laat je aan de verbeelding van de kijker over? Een goed uitgedacht concept en inzet van storytelling-technieken blijven ook bij de promotie van kunst belangrijk.
Het proces eindigt niet met de publicatie van het werk. Kunstwerken resoneren lang nadat ze openbaar zijn gemaakt. In interactie met het publiek worden soms nieuwe betekenissen aan een werk toegedicht en wordt waarde gecreëerd. Voor de kunstenaar is dit ook een periode van reflectie. Op zijn werk, zijn aanpak en zijn toekomst. En in reflectie ontstaan weer ideeën die het begin vormen van een nieuwe maakcyclus.
Durf autonoom te denken
Het proces van een kunstenaar is duidelijk anders dan dat van een professionele designer of conceptontwikkelaar. Het belangrijkste verschil zit aan het begin van het proces. Daar waar ideeën worden geboren en vorm krijgen. Waar de kunstenaar creëert vanuit eigen waardes en een innerlijke behoefte, heeft de commerciële maker te maken met doelgroepen, persona’s en commerciële belangen. Autonome kunst draait daarentegen niet om praktisch nut en functionaliteit.
Rekening houden met doelgroepen, resultaten, doelen en strategieën is een kenmerk van werken in commerciële omgevingen. De mindere kant hiervan is dat al deze randvoorwaarden en ingeslepen standaarden een rem zetten op de creativiteit. Een soort vastgeroest in-the-box denken schiet soms wortel in de organisatie. Daar uitkomen en het onbekende toelaten, is vaak een lastige stap. Strategieën worden bovendien van hogerop bepaald en veel creatieven volgen die simpelweg op. Voor écht originele ideeën is vaak weinig ruimte en stimulans. En daar kan autonoom denken een verandering in brengen.
Dat kan door de werkwijze van de kunstenaar wat meer te omarmen. Met name de eerste twee fases waarin ideeën ontstaan en onderzocht worden. Gebruik maken van brainstorm-technieken die ruimte geven aan verbeeldingskracht is een goed begin. Denk aan mindmappen, een associatietechniek waarbij je eerst divergeert – vrijuit associeert zonder erbij stil te staan of de associaties nuttig zijn. Alles mag en alles is goed. Zo ontdek je onverwachte invalshoeken die een vertrekpunt kunnen zijn voor originele concepten.
Deze blog verscheen oorspronkelijk op Versdenkers.nl
Auteur: Dzenita Camo en Lisa van Noorden
Omslagfoto: freepik.com